Bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể với 1.793 loại hình, trong đó có ba di sản được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại, một di sản nằm trong Danh mục cần bảo vệ khẩn cấp của UNESCO, một Di sản tư liệu thế giới, 26 di sản trong Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia, có thể nói ít có địa phương nào “giàu có” di sản văn hóa phi vật thể như Hà Nội.
Tuy nhiên, trước thực tế nhiều di sản đang có nguy cơ mai một cao, cần được bảo vệ kịp thời do người nắm giữ, thực hành và truyền dạy di sản phần lớn tuổi đã cao, môi trường diễn xướng của di sản bị xâm hại, sự chuyển giao di sản bị gián đoạn…, thành phố Hà Nội đang rốt ráo thực hiện các hoạt động bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể.
Truyền dạy vốn quý di sản
Tại một lớp truyền dạy ca trù ở phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm, cả thầy và trò đều say sưa với luyện tập với thể loại âm nhạc rất khó này. Từng cách lấy hơi, nhả chữ, cách hát tròn vành rõ chữ, cách đổ hột được thầy chỉ bảo tỉ mỉ, trò chăm chú lắng nghe. Lớp học tại đây được hình thành từ sự lan tỏa tình yêu ca trù của một nhóm ca nương, kép đàn, bởi Đông Ngạc không phải là đất có truyền thống ca trù và cũng không có cả câu lạc bộ ca trù. Thế nhưng, những người gieo nghệ thuật âm nhạc ở Đông Ngạc đã thu hút được người dân nơi này bằng chính tình yêu, sự đam mê của mình.
Có thể bạn muốn xem thêm:
- Nghệ thuật bài chòi – Di sản phi vật thể vùng Trung Bộ
- Đờn ca tài tử – Nét văn hóa phi vật thể người dân Nam Bộ
- Dân ca Quan họ Bắc Ninh với những nét đặc trưng đẹp đẽ
Với tính chất là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, vì vậy, việc bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể thông qua hình thức truyền dạy được coi là giải pháp quan trọng hàng đầu. Nhất là trong bối cảnh nhiều di sản đang đứng trước những tác động chưa tích cực của đời sống hiện tại. Điều đó đặt ra cho trách nhiệm của cả địa phương nơi sở hữu di sản và cơ quan quản lý văn hóa Thủ đô.
Việc tìm chỗ đứng trong đời sống văn hóa tinh thần người dân còn nhiều gian nan. Song với những nỗ lực của cộng đồng và các cơ quan chức năng trong việc truyền dạy, số người tham gia giữ gìn và thực hành di sản đã tăng hơn trước. Để di sản thực sự sống lâu bền, cùng với truyền dạy, địa phương và cơ quan chức năng cần tạo môi trường cho di sản văn hóa phi vật thể phát huy giá trị của nó.
Tư liệu hóa di sản
Để xác định số lượng, đánh giá sức sống, nhận diện nguy cơ và đề xuất các biện pháp bảo vệ phù hợp đối với từng loại hình di sản văn hóa phi vật thể, thành phố Hà Nội đã thực hiện tổng kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn. Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước tiến hành tổng kiểm kê để bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, qua đó giúp thành phố xác định ưu tiên bảo vệ loại hình nào trước, đặc biệt là đối với các di sản đang có nguy cơ mai một cao, cần được bảo vệ kịp thời. Theo đánh giá của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, sau khi tổng kiểm kê, ý thức bảo vệ và phát huy giá trị di tích của các địa phương tăng lên rõ rệt.
Có thể bạn muốn quan tâm:
- Di sản văn hóa Việt Nam và khái niệm bạn cần quan tâm
- Di sản văn hóa vật thể – Một nét đẹp cần phải gìn giữ
Công tác tư liệu hóa di sản phi vật thể được thành phố thực hiện từ nhiều năm nay để lưu truyền cho thế hệ sau những tư liệu quý về di sản. Nhiều di sản văn hóa phi vật thể được tư liệu hóa như: Hát chèo tàu ở huyện Đan Phượng, múa hát Ải Lao ở quận Long Biên, hát trống quân ở huyện Thường Tín, Phú Xuyên và Phúc Thọ, kéo co ngồi đến Trấn Vũ và kéo mỏ hội Vua Bà… Các nghệ thuật trình diễn này được ghi đĩa hình, in sách về cách thức trình diễn, các bài hát, điệu múa vừa làm cơ sở giảng dạy, vừa để lưu giữ lâu dài và đưa đi quảng bá tại các sự kiện văn hóa. Hiện tại, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đang thực hiện tư liệu hóa nghệ thuật xẩm, xuất bản sách hát văn cổ.
Hiện nay, Hà Nội đang xây dựng Kế hoạch bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể giai đoạn 2021- 2025. Kế hoạch được ban hành sẽ là cơ sở để thực hiện bảo vệ bền vững di sản cho các thế hệ sau.
