Do cùng tồn tại lâu đời với người Việt, người Chăm, người Hoa, văn hóa của người Khmer nói chung và trang phục của họ nói riêng đã có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, trang phục Khmer Nam Bộ truyền thống vẫn thể hiện rõ nét bản sắc văn hóa riêng.
Dân tộc Khmer phân bố ở đâu?
Người Khmer là một bộ phận dân cư sống ở đồng bằng sông Cửu Long, người Khmer thường cư trú tập trung. Tuy nhiên, ở một số vùng, họ sống xen lẫn giữa người Việt và người Hoa.
Nền nông nghiệp Khmer
Với nền nông nghiệp lúa nước, người Khmer là dân tộc có nền văn hóa đa dạng và phong phú. Mọi sinh hoạt của người Khmer đều gắn liền, ảnh hưởng bởi Phật giáo Nam tông. Người Khmer có quan hệ mật thiết với người Việt ở vùng đất phía Nam.
Người Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long phần lớn là nông dân và sống ở nông thôn. Nghề nông truyền thống đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, phong tục tập quán gắn với những dấu tích của tín ngưỡng. Tổ chức các nghi lễ nông nghiệp mang bản sắc riêng của người Khmer ở đồng bằng sông Cửu Long.
Trong số các dân tộc thiểu số ở Việt Nam, người Khmer là một cộng đồng dân tộc có dân số tương đối đông. Với dân số gần 1,3 triệu người, người Khmer sinh sống và phân bố chủ yếu ở 9 tỉnh miền Tây Nam bộ như Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, An Giang, Bạc Liêu, Cần Thơ, Vĩnh Long …
Tuy chung sống trên địa bàn với các dân tộc Kinh, Hoa từ lâu đời nhưng hình thức cư trú của người Khơme vẫn giữ được những nét riêng, phổ biến là hình thức cư trú theo cộng đồng với tên gọi “phum”, phum sóc. Cuộc sống của người Khmer gắn liền với nghề trồng lúa nước, đánh cá và nhiều nghề thủ công khác.
Văn hóa người Khmer
Trong hệ thống lễ hội của người Khmer Nam Bộ có trang phục Khmer đặc sắc, nhưng có hai lễ hội lớn trong năm là Chol Chnam Thmay, đêm giao thừa và lễ Ok-ang Bok là lễ cúng. Vào ngày trăng, trong lễ có cuộc đua ghe Ngo giữa các phum – sóc. Lễ hội Chol Chnam Thmay vào tháng 4 là một dịp trọng đại cho cộng đồng. Bà con thăm hỏi, chúc thọ nhau, tổ chức nhiều hoạt động văn nghệ, thể thao.
Phong tục đón Tết của người Khmer cũng khác với các dân tộc khác. Giao thừa của người Khmer được tính theo mặt trời, tức là theo giờ đã định trước, người Hora Cha (nhà thiên văn) bói toán cách tính hướng mặt trời theo đường thẳng, đúng vào một giờ nhất định.
Thời gian để kết thúc mùa giải này sang một mùa giải mới. Ví dụ như năm nay, giao thừa bắt đầu lúc 14h2 ‘thì người ta lấy lúc 14h2’, ngày đó là ngày người ta ở chùa tổ chức đánh cồng, đánh trống này nọ, rồi mời. , cho rước tượng Phật, tượng Phật và Moha Songkran xung quanh chánh điện vào giờ đó.
Trang phục Khmer- Biểu tượng văn hóa đặc trưng
Vẻ đẹp, nét duyên dáng của bộ trang phục truyền thống của người Khmer vẫn được các thế hệ đồng bào dân tộc thiểu số gìn giữ, bảo tồn như một “báu vật” biểu trưng cho bản sắc văn hóa dân tộc mình.
Quần áo phụ nữ
Cách đây khoảng 30 – 40 năm, phụ nữ Khmer ở đồng bằng sông Cửu Long vẫn mặc váy kín, mặc theo kiểu bó sát người từ hông xuống bên hông, gấu váy cao quá mắt cá chân. Đây là một chiếc váy lụa dệt với nhiều họa tiết.
Trang phục Khmer truyền thống, đặc trưng nhất của người Khmer là xăm chân rất được khen ngợi. Đó là một tấm vải rộng quấn quanh người từ hông đến đùi, phần vải sau kéo vào giữa hai chân, vắt ra trước rồi buộc ở hông thành một loại quần ống rộng, ngắn.
Người già hay diễn viên thường mặc váy với nhiều màu sắc khác nhau. Phụ nữ cao tuổi trong lễ hội thường mặc một loại áo dài gọi là áo dài, tà áo được may rộng và dài dưới đầu gối, cổ xẻ trước, tay áo bó sát, hai bên may bằng vải tứ thân, áo sát nách để viền, mặc quần đen.
Khi mặc trang phục Khmer phụ nữ thường quàng một chiếc khăn vải ngang người, quàng một bên nách rồi choàng qua vai, thả hai đầu khăn xuống thành hai múi, thể hiện sự kín đáo.
Hiện nay, hầu hết phụ nữ Khmer đều mặc trang phục gần giống phụ nữ Việt Nam. Phụ nữ trẻ thường mặc quần âu hoặc quần đen với áo sơ mi, áo khoác, váy. Áo bà ba nhuộm đen với khăn rằn là trang phục thường ngày của phụ nữ Khmer.
Dành riêng cho nam giới
Trong sinh hoạt, người cao tuổi mặc trang phục Khmer đi chợ màu đen hoặc trắng. Họ quấn một chiếc khăn quanh đầu và buộc hai đầu trước trán hoặc chỉ quấn quanh cổ. Trong dịp Tết, họ thường mặc loại trang phục này, nhưng chất liệu vải tốt hơn.
Ngoài ra, họ còn đội những chiếc khăn dài trùm lên người rồi quàng qua vai trái. Ngày nay, đàn ông Khmer lớn tuổi thường mặc quần âu và áo sơ mi. Ở nhà, họ thường đi chân trần và mặc xà rông có sọc hoặc dệt hoa văn hình vuông.
Trang phục ngày cưới
Trang phục Khmer ngày cưới, hầu hết cô dâu người Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long vẫn duy trì trang phục truyền thống của mình. Thông thường, cô dâu xăm hình pot hol màu tím sẫm hoặc hồng cánh sen, mặc áo dài đỏ thắm, quấn khăn quanh người và đội mũ pkál; mũ hình chóp nhiều tầng, bằng kim loại hoặc bằng papier-mâché, trang trí bằng cánh quýt màu xanh lam.
Trang phục trong ngày cưới của chú rể người Khmer thường mang đậm nét truyền thống. Đó là một chiếc áo sơ mi ngắn và xà rông màu đỏ, có cổ đứng, xẻ tà ở phía trước và cài cúc. Ngoài ra, chú rể còn đội chiếc khăn truyền thống trên vai trái.
Nhìn chung, trang phục Khmer truyền thống vừa kín đáo, trang trọng, vừa có phần lộng lẫy với những họa tiết, màu sắc sặc sỡ, rất duyên dáng và đẹp mắt. Trang phục truyền thống của dân tộc Khmer phản ánh đậm nét bản sắc văn hóa của dân tộc Khmer.
Hình ảnh trang phục Khmer bắt mắt
Ngoài phong tục tập quán, trang phục cũng được coi là một trong những yếu tố then chốt góp phần tạo nên nét độc đáo và đa dạng của văn hóa Khmer. Trang phục truyền thống của người Khmer có hình dáng và phong cách thẩm mỹ riêng.
Trước đó trang phục Khmer của cả nam và nữ đều mặc xà rông bằng lụa, người cao tuổi mặc áo choàng tắm màu đen và những người đàn ông khá giả sẽ mặc áo choàng tắm màu trắng, có khăn quấn quanh đầu hoặc choàng qua vai.
Trong lễ cưới, trang phục của chú rể là áo sarong đỏ, cổ đứng cài cúc trước ngực, vai trái đội khăn dài màu trắng. Cô dâu sẽ mặc áo dài tím hoặc hồng, áo dài đỏ, đội khăn xếp và đội nón cưới truyền thống.
Chất liệu và cách làm trang phục Khmer như thế nào?
Vào ngày thường, phụ nữ Khmer thường mặc trang phục Khmer lụa, có màu sắc sặc sỡ, bao gồm: váy, áo lụa dệt hoặc thổ cẩm với các hoa văn khác nhau, áo phông hoặc áo cộc. Phân vòng cổ được kết hợp hài hòa giữa sarong và sbay trông rất đẹp mắt.
Xà rông là một mảnh gấm rộng khoảng một mét, dài 3,5 mét, khi mặc lên người ta cuộn lại để che nửa thân dưới. Đặc biệt, dù bạn diện trang phục nào đi chăng nữa thì cũng không thể thiếu Sbay – một chiếc khăn lụa mềm mại cuộn chéo từ vai trái sang phải.
Trang phục Khmer hàng ngày của phụ nữ
Trang phục hàng ngày có sự khác biệt lớn giữa nam và nữ. Ngày thường, phụ nữ Khmer thường mặc nhiều loại trang phục khác nhau, nhưng thường thấy nhất là Xăm mình.
Trang phục Khmer được tạo thành từ một mảnh vải rộng, khi mặc sẽ quấn quanh người giống như một chiếc váy, phần cuối của mảnh trượt qua chân rồi quấn quanh eo tạo thành một chiếc quần rộng. Xà rông là một mảnh vải gấm rộng khoảng một mét và dài 3,5 mét.
Họ thường kết hợp quần xăm với áo sơ mi dài tay hay còn gọi là áo sơ mi có cổ. Khi đi lễ chùa, phụ nữ cũng quấn một mảnh vải từ thắt lưng xuống một bên vai, gọi là Sbay.
Trang phục lễ hội, ngày cưới của phụ nữ Khmer
Vào những dịp quan trọng như lễ hội, đám cưới và đặc biệt là đám cưới, cô dâu người Khmer thường xăm mình, thêu thổ cẩm sặc sỡ, nổi bật. Cô dâu thường mặc áo dài lụa màu đỏ hoặc hồng đậm hoặc có hình xăm lấp lánh
Trang phục Khmer cưới của cô dâu người Khmer gồm ba phần: áo, váy và mũ. Thông thường, cô dâu mặc bình xăm bằng lụa hoặc gấm màu đỏ sẫm hoặc hồng, dài đến mắt cá chân, dệt hoa văn, mặc áo bó sát hoặc ngắn ngang vai.
Chiếc áo và hình xăm được gắn chặt với nhau bằng một chiếc thắt lưng kim loại, đó là một chiếc váy lụa hình ống. Ngoài ra, còn có một chiếc sronko màu đỏ có hình dáng giống như một chiếc yếm hình bán nguyệt quấn phía trước quanh gốc cổ, che đi phần trên của ngực. Đĩa sronko được đính các hạt với hoa văn nhiều màu sắc.
Màu sắc trang phục Khmer mang ý nghĩa đặc trưng gì?
Trang phục Khmer của người Khơme khá cầu kỳ với nhiều màu sắc sặc sỡ, cầu kỳ và độc đáo. Ngay từ khi còn nhỏ, người dân tộc Khơme đã mặc trang phục truyền thống để tham gia các lễ, hội.
Những bộ trang phục Khmer truyền thống lịch sử làm nổi bật vẻ đẹp duyên dáng, dịu dàng của các thiếu nữ trong những điệu múa nhẹ nhàng, uyển chuyển. So với các chàng trai, khi họ mặc trang phục lịch sử truyền thống và biểu diễn cùng dàn nhạc ngũ âm tạo nên sự dũng mãnh và mạnh mẽ, tài năng và nam tính mạnh mẽ.
Tuy nhiên, ngày nay phụ nữ Khmer thường ăn mặc như người Kinh, tùy theo lứa tuổi. Thanh niên thường mặc quần lụa đen, áo bà ba hoặc quần âu, áo sơ mi, người già mặc áo bà ba đen, đội khăn trùm đầu.
Trang phục của đàn ông Khmer rất đơn giản, họ chỉ mặc xà rông và ở trần, khi ra ngoài sẽ mặc đồ đen như người Kinh. Chỉ vào những dịp ngày lễ, tết hay có sự kiện gì mới mặc trang phục Khmer truyền thống.
Các loại phụ kiện mặc cùng trang phục Khmer
Ngoài ra, để tôn lên vẻ đẹp dịu dàng, nữ tính cho cô dâu trong ngày cưới thì không thể thiếu một chiếc khăn sbay, cuộn chéo từ vai sang phải. Chiếc khăn Sbay của cô dâu trước đây được may bằng vải dệt kim màu vàng và được đính hàng nghìn viên kim sa lấp lánh tạo nên hoa văn đa dạng đặc trưng cho tín ngưỡng truyền thống của người Khmer.
Lời kết
Trang phục Khmer luôn gây chú ý bởi sự tinh xảo, màu sắc rực rỡ, hoa văn trang trí cầu kỳ và được đính kết bằng hạt, sequins lấp lánh. Với mỗi người phụ nữ Khmer, dù khó khăn, thiếu thốn đến đâu, họ vẫn cần chuẩn bị cho mình và gia đình những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất để diện trong những dịp quan trọng. Đó cũng là sự gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc trong mỗi gia đình người dân Phum Sóc.
