Ngày Tết là lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm của người Việt. Đây là thời điểm xuân về không chỉ là niềm khao khát của biết bao đứa trẻ để được xúng xính quần áo mới, được ăn bánh mứt, kẹo ngọt và nhất là được nhận lì xì mà dịp này còn mang một ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Để hiểu rõ hơn về ngày lễ truyền thống này, mời bạn đọc đón xem bài viết dưới đây.
Ngày tết mang ý nghĩa quan trọng như thế nào?
Ngày tết là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới, thời khắc giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Hơn hết, đây còn thể hiện sự gắn kết trong cộng đồng, gia tộc và gia đình. Ngày Tết còn là dịp để mỗi con người hướng về cội nguồn. Đó là giá trị tâm linh, cũng là giá trị tình cảm sâu sắc của mỗi người dân Việt, trở thành truyền thống tốt đẹp.
Tết Nguyên Đán – hay còn gọi là Tết Cả, Tết Âm lịch, Tết Ta, Tết Cổ truyền hay đơn giản là: Tết. Từ “Tết” là cách đọc âm Hán – Việt của chữ “tiết”. Hai chữ đằng sau là “Nguyên Đán” có gốc chữ Hán: “Nguyên” có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai và “Đán” là buổi sáng đầu tiên. Cho nên đọc đúng phiên âm ngày Tết phải là “Tết Nguyên Đán”. Tết Nguyên Đán được mỗi người dân Việt Nam gọi với cái tên rất thân thương “Tết Ta”, là để phân biệt với “Tết Tây” (Tết Dương lịch).
Ý nghĩa ngày Tết Nguyên Đán đối với mỗi người Việt
Ngày Tết Nguyên Đán từ lâu đã là dịp để người nông dân bày tỏ lòng thành kính đến các vị thần linh như thần Đất, thần Sấm, thần Nước, thần Mưa, thần Mặt trời,… và cầu cho một năm hạnh phúc, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Hơn hết, đây còn được coi là ngày “làm mới”, ngày để mọi người có thể hy vọng vào một năm mới an lành, thuận lợi, sung túc trong cả năm. Đây cũng là thời điểm gác lại mọi điều không may mắn trong năm cũ. Do vậy, vào dịp Tết, mọi người cũng tất bật dọn dẹp, sắm sửa, trang hoàng nhà cửa cho thật đẹp.
Với mỗi người dân Việt Nam, Ngày Tết không chỉ là khoảng thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới Âm lịch. Hơn hết, mà nó còn chứa đựng nhiều ý nghĩa tâm linh, văn hóa,… Theo quan niệm phương Đông, đây là khoảng thời gian trời đất có sự giao hòa chuyển giao và con người trở nên gần với thần linh.
Đây cũng là dịp tất cả đoàn viên của mọi gia đình. Mỗi khi Tết đến xuân về, dù làm bất cứ ngành nghề gì, ở bất cứ nơi đâu đều mong được trở về với gia đình để sum họp dưới trong ba ngày Tết.
“Về quê ăn Tết”, đó không phải là một khái niệm xa vời đi hay về, mà là một cuộc hành hương trở về với cội nguồn, nơi chôn rau cắt rốn. Cho nên, những ngày trong Ngày tết Nguyên Đán thực sự là những ngày vui vẻ, hạnh phúc cho tất cả mọi người.
Nguồn gốc, cội nguồn của Ngày Tết Nguyên Đán
Đời Tam Vương, nhà Hạ ưa thích màu đen nên chọn tháng giêng, tức tháng Dần là ngày tết. Đến thời nhà Thương thích màu trắng nên lấy tháng Sửu, tức tháng chạp, là tháng đầu năm. Bên cạnh đó, các vua chúa nói trên quan niệm về ngày giờ “tạo thiên lập địa” như sau: giờ Tý thì có trời, giờ Dần, giờ Sửu thì có đất sinh loài người nên đặt ra ngày Tết khác nhau.
Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ nền văn hóa Trung Quốc trong hơn 1000 năm Bắc thuộc. Ngày Tết Nguyên Đán cũng là một trong những nét văn hóa được du nhập trong thời điểm đó. Theo lịch sử văn hóa Trung Quốc, nguồn gốc Tết Nguyên Đán có từ đời Tam Hoàng Ngũ Đế và có nhiều thay đổi qua nhiều thời kỳ.
Đến đời Đông Phương Sóc, ông ta cho rằng ngày tạo thiên lập địa có thêm giống gà, ngày thứ hai có thêm con chó, ngày thứ ba có thêm con lợn, ngày thứ tư sinh con dê, ngày thứ năm sinh con trâu, ngày thứ sáu sinh con ngựa, ngày thứ bảy sinh loài người và ngày thứ tám mới sinh ra các loại ngũ cốc. Vì thế, ngày Tết thường được kể từ ngày mồng một cho đến hết ngày mồng bảy âm lịch.
Đến thời nhà Tần (thế kỷ 3 Trước Công Nguyên), Tần Thủy Hoàng lại đổi qua tháng Hợi, tức tháng mười. Đến thời nhà Hán, Hán Vũ Đế (140 Trước Công Nguyên) lại đặt ngày Tết vào tháng Dần, tức tháng giêng. Từ đó về sau, không còn triều đại nào thay đổi về tháng diễn ra Tết nữa.
Phong tục tập quán không thể thiếu trong Ngày Tết
Liệu bạn đọc có đang háo hức chào đón năm mới nữa đến. Tết là dịp mỗi thành viên trong gia đình đoàn tụ cùng nhau quây quần bên mâm cơm, cùng nhau đi lễ tết, cùng nhau thăm hỏi người thân, chúc tết đầu năm… cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc, may mắn, an khang, thịnh vượng. Dưới đây là những phong tục trong ngày Tết một truyền thống tốt đẹp của người dân Việt Nam.
Chơi hoa dịp Tết
Loài hoa trưng ngày Tết nổi bật ở miền Bắc là hoa đào miền Bắc, còn miền Nam là hoa mai đây cũng là loài hoa vào dịp Tết mới nở. Ngoài ra các gia đình còn chơi cây quất, một trong những loài cây tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng, hạnh phúc, hay hoa cúc, hoa thọ… để trang trí nhà cửa thêm đẹp và rước lộc vào nhà.
Mâm ngũ quả
Tết thì không thể thiếu mâm ngũ, chúng bao gồm 5 loại quả khác nhau, mỗi miền khác nhau thì những loại quả cũng khác nhau. Nhưng ý nghĩa chung của mâm ngũ quả là thể hiện sự thành kính đối với ông bà tổ tiên, đối với trời đất, đồng thời cầu mong một năm mới với nhiều may mắn, sung túc, tài lộc.
Cúng ông Công, ông Táo
Thời điểm cúng ông Công, ông Táo là ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Ngày này mọi gia đình Việt sẽ dọn dẹp bếp sạch sẽ, mua cá chép vàng, quần áo, tiền vàng về cúng để ông Công, ông Táo về trời. Để ông báo cáo mọi việc với của gia chủ trong suốt 1 năm qua với Ngọc Hoàng. Đặc biệt, cá chép vàng sau khi cúng xong thì sẽ được phóng sinh đem thả ra sông, ra suối.
Dọn dẹp nhà cửa
Vào dịp giáp ngày Tết, mỗi gia đình Việt đều có thói quen dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ nhằm xua tan hết đi những điều không may của năm cũ. Hơn hết, chuẩn bị đón năm mới với những điều may mắn, tài lộc nhiều hơn.
Dọn dẹp, viếng thăm mộ ông bà
Trước Tết, người Việt để thể hiện lòng kính trọng, trọn đạo hiếu đối với ông bà, tổ tiên. Mỗi con cháu trong gia đình thường ra mộ thăm viếng, làm sạch đẹp nơi an nghỉ của của những người đã khuất.
Cúng tất niên ngày tết
Bữa cơm tất niên thường là bữa cơm diễn ra vào chiều 30 tết. Mọi gia đình người Việt đều chuẩn bị một mâm cơm để cúng bái tổ tiên, sau đó cả gia đình đoàn tụ quây quần bên mâm cơm. Khi đó, mọi người cùng nhau ăn cơm nói chuyện, tâm sự để kết thúc một năm đã qua và chào đón năm mới với những điều mới may mắn hơn.
Đón giao thừa ngày Tết
Giao thừa là thời khắc để chuyển giao giữa năm mới và năm cũ. Theo điều kiện mỗi thành viên trong gia đình thì cúng hoa quả có gia đình lại cúng xôi gà và thường cúng ở ngoài trời. Thời điểm cúng giao thừa là vào phút cuối cùng của một năm đã qua. Ý nghĩa của lễ cúng giao thừa là lễ trừ tịch đêm bỏ hết những điều xấu, điềm không lành của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới.
Hái lộc đầu năm
Nét phong tục đẹp của người Việt Nam trong dịp Tết đó chính là hái lộc. Thời điểm hái lộc được thực hiện vào đêm giao thừa hoặc sáng sớm mùng một Tết. Với mục đích là cầu may mắn, rước lộc vào nhà nhân dịp năm mới.
Xông đất
Theo quan niệm của mỗi người Việt thì xông đất đầu năm là vô cùng quan trọng. Bởi vì vậy nhiều gia đình còn đi xem tuổi, nhờ những người hợp tuổi xông đất nhằm cầu mong gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt.
Thời điểm xông đất là thời gian sau phút giao thừa và người xông đất thường là người vui tính hay vui vẻ, hoạt bát.
Chúc tết và xì lì
Dịp Tết người Việt có phong tục là cùng đi chúc Tết người thân, “Mùng một tết cha, mùng hai tết mẹ, mùng ba tết thầy”. Vào dịp này mọi người đều dành cho nhau những câu chúc tốt đẹp nhất. Đồng thời không quên tặng cho họ những phong bao lì xì may mắn.
Ẩm thực truyền thống không thể thiếu trong Ngày Tết
“Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh” đã là ngày Tết thì không thể thiếu đi bánh chưng. Tùy vào điều kiện mỗi gia đình, có gia đình gói bánh chưng từ những ngày 23 tháng Chạp. Cũng có gia đình phải đến ngày 27, 28, 29 Tết mới gói bánh chưng và có bánh chưng ăn Tết vừa là để biếu họ hàng người thân.
Miền Bắc thường gói bánh chưng còn miền Nam họ thì gói bánh tét. Dường như nhờ có việc gói bánh chưng, hay bánh tét khiến cái Tết trở nên ấm cúng và ý nghĩa hơn.
Một vài điều kiêng kỵ không nên làm trong ngày Tết
Dưới đây là những điều kiêng cữ của người Việt Nam được truyền tai nhau:
Kỵ tang ma
Theo quan niệm của mỗi người Việt, nhà nào đang có tang thì không nên đi chúc Tết gia đình khác, mà chỉ ở nhà đón các vị khách đến chúc Tết. Mỗi người tin rằng người có tang đi chúc Tết những gia đình khác sẽ ảnh hưởng đến niềm vui chung của Tết.
Kiêng mặc màu trắng hoặc đen
Dân gian thường cho rằng màu trắng, màu đen là màu của tang ma nên tránh mặc màu này vào những ngày vui như ngày Tết. Dù vậy, ngày nay màu trắng và màu đen là hai màu được nhiều người ưa chuộng, bởi sự tối giản, dễ phối đồ, không kén người mặc. Vì vậy, tập tục này đang không được nhiều người ủng hộ.
Kiêng quét nhà trong ngày Tết
Nhiều người truyền miệng với nhau, 3 ngày Tết đầu năm mà quét nhà thì may mắn. Điều này khiến tài lộc đầu năm sẽ trôi ra khỏi nhà. Do đó mà chiều 30 Tết, mọi thành viên trong gia đình thường dọn dẹp sạch sẽ để mùng 1, mùng 2 và mùng 3 không phải dọn dẹp. Nếu có quét nhà, mọi người thường quét tấp vào một góc nhà, chờ qua đủ 3 ngày Tết mới bắt đầu hốt đi đổ.
Kiêng nói to, cãi nhau
Ngày Tết Nguyên Đán là dịp để mọi thành viên trong gia đình được quây quần sum họp bên nhau. Gia đình nào cũng mong muốn không khí hạnh phúc, đầm ấm như vậy được duy trì xuyên suốt cả năm.
Tổng kết
Trên đây là những phong tục truyền thống trong ngày Tết Nguyên Đán của mỗi người Việt. Những phong tục đó vừa gần gũi, giản dị vừa mộc mạc nhưng cũng đầy ý nghĩa. Chúc mọi người một năm mới tài lộc và nhiều sức khỏe.
