Múa quạt là điệu múa được biểu diễn bởi đội hình uyển chuyển gồm nhiều vũ công. Đội hình tham gia từ 10 đến 12 người, chủ yếu là các vũ công nữ. Đạo cụ chính của bài múa là chiếc quạt. Váy dài vải voan với họa tiết tinh tế, màu sắc đơn giản là trang phục biểu diễn được sử dụng phổ biến nhất.
Múa quạt- Hình thức múa kết hợp đội hình đông đảo
Giống như các điệu múa sen hay múa xòe truyền thống. Múa quạt xuất hiện với đội hình rất đông đảo, tối thiểu sẽ có 6 người. Đây được xem là bộ môn nghệ thuật có tinh thần đồng đội cao. Các nghệ nhân khi biểu diễn ngoài kĩ thuật, còn phải biết kết nối với nhau.
Không chỉ xuất hiện ở Việt Nam, múa với quạt còn có ở nhiều nước như: Hàn Quốc, Trung Quốc. Vũ điệu này được biểu diễn nhiều trên các sân khấu nghệ thuật lớn, có sức cuốn hút, say mê với khán giả.
Hiện nay chưa có một tài liệu cụ thể nào nói chính xác về nguồn gốc và thời điểm ra đời của múa quạt. Trong lịch sử Trung Quốc nó đã xuất hiện từ 2000 năm trước từ thời nhà Hán. Gắn liền với nhiều giai đoạn lịch sử và phát triển.
Ở Hàn Quốc hay Việt Nam cũng đã có từ lâu đời. Bắt nguồn từ những các buổi hầu đồng hoặc nghi lễ cổ xưa cầu sức khỏe, bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng thuận lợi.
Dần dần điệu múa này có nhiều thay đổi và biến chuyển phù hợp với cuộc sống hiện đại. Các bài múa được sử dụng biểu diễn ở nhiều sự kiện văn hóa khác nhau và trở thành điệu múa truyền thống của nhiều quốc gia trên thế giới.
Đặc điểm của nghệ nhân múa quạt
Các điệu múa truyền thống thường đề cao sự chuyển động uyển chuyển của cơ thể, kết hợp linh hoạt với đạo cụ. Nghệ nhân múa luôn di chuyển, thay đổi tư thế, vị trí không ngừng trong một bài múa. Đồng thời quạt cũng được đóng, mở, xoay chuyển liên tục để tạo được nét độc đáo, sinh động.
Để tạo nên một bài biểu diễn đẹp mắt và hoàn chỉnh, đòi hỏi các vũ công tập luyện cẩn thận, tỉ mỉ. Khi trình diễn phải nhập tâm theo từng điệu nhạc, động tác. Muốn có điểm nhấn cho bài múa các động tác phải đều nhau, mềm mại nhưng vẫn phải dứt khoát.
Nghệ nhân môn múa quạt có thân hình đẹp, uyển chuyển, cân đối đặc biệt là tay phải dẻo mới có thể tạo được những điệu múa ấn tượng nhất. Sự kết hợp giữa nét uyển chuyển cùng tay chân chắc chắn sẽ cảm thấy thú vị và đặc sắc nhất.
Sự khác biệt của múa quạt giữa các nước
Múa quạt có sự giao thoa tinh tế giữa nét đẹp truyền thống và nét đẹp hiện đại. Việt Nam, Hàn Quốc và Trung Quốc là ba quốc gia tiêu biểu cho nghệ thuật này. Ở mỗi vùng đất khác sẽ có cách thể hiện và phát triển khác nhau. Sự khác biệt này chủ yếu đến từ sự khác biệt về nền văn hóa, lịch sử.
Việt Nam
Ở Việt Nam múa với quạt được biết đến là nghệ thuật múa dân gian xuất hiện từ lâu đời. Mỗi động tác đều thể hiện nét đẹp, sự khéo léo của người phụ nữ. Bài múa thường được biểu diễn trong nhiều sự kiện văn hóa lớn, nhỏ khác nhau. Người xem rất ủng hộ và có cái nhìn, đánh giá tích cực về bộ môn này với cách múa đơn giản nhưng để lại được ấn tượng lớn.
Hàn Quốc
Ở xứ sở kim chi – Hàn Quốc, vũ điệu này được xem là biểu tượng của dân tộc và được bảo tồn qua nhiều thế hệ. Nó còn có tên gọi khác là “múa quạt Buchaechum”. Trang phục biểu diễn của người Hàn Quốc thường là trang phục truyền thống dân tộc.
Điệu múa thể hiện sự hài hòa giữa sự phát triển văn hóa gắn liền với tình yêu thiên nhiên. Ở Hàn Quốc, điệu múa thường góp mặt các cuộc giao lưu văn hóa với bạn bè quốc tế hoặc trong các sự kiện truyền thống.
Múa quạt Trung Quốc
Trung Quốc – đất nước được cho là cái nôi ra đời của múa từ hơn 2.000 năm trước. Ở đất nước tỷ dân, mỗi bài múa đều đi kèm với một thông điệp và ý tưởng riêng. Nghệ thuật này vừa mang tính lịch sử vừa mang tính giải trí rất độc đáo và hấp dẫn.
Tùy vào mục đích khác nhau các nghệ nhân múa Trung Quốc sẽ chọn các trang phục khác nhau. Ví dụ, người lính sẽ mặc quân phục để múa nếu buổi biểu diễn mang yếu tố quân sự. Ngược lại, trong các sự kiện thường người ta sẽ lựa chọn những bộ trang phục đẹp nhất. Dù có những khác biệt trong biểu diễn, nhìn chung múa quạt đều thể hiện được những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của từng quốc gia, vùng miền.
Việt Nam múa bằng quạt có gì đặc biệt?
Là điệu múa dân gian ở Việt Nam, tuy nhiên điệu múa ngày nay được phát triển với nhiều nét hiện đại hơn. Vẫn giữ nguyên cái gốc, linh hồn của điệu múa truyền thống.
- Trang phụ múa quạt: Bên cạnh trang phục truyền thống có thể chọn những thiết kế hiện đại, vải lụa, voan dài kín đáo, màu sắc đơn giản nhưng họa tiết vô cùng tỉ mỉ. Chất liệu mềm mại, tạo nên sự thoải mái cho các vũ công khi trình diễn. Các mẫu trang phục này góp phần tạo nên sự uyển chuyển, mềm mại thục nữ.
- Quạt được thiết kế với các nan bằng tre hoặc nhựa. lớp dán bên ngoài và đầu quạt làm bằng lụa hoặc voan tạo sự mềm mại. Thông thường, phần nan quạt dài từ 30-35cm, độ dài phần vải lụa mỏng bên ngoài thì đa dạng hơn.
Các điệu múa được biểu diễn trên nền nhạc truyền thống hoặc hiện đại. Tay cầm quạt điều khiển nhịp nhàng theo từng điệu nhạc. Đặc biệt, người Chăm ở Việt Nam thường múa theo nhịp chiêng, kèn, trống….
Mỗi tiết mục là một bức tranh thiên nhiên hài hòa về màu sắc, rộn ràng âm hưởng. Vì thế, múa quạt được biểu diễn nhiều mỗi dịp Xuân về. Dù chỉ được xem trên màn ảnh nhỏ hay thưởng thức trực tiếp, vũ điệu này thực sự có sức hút làm say mê lòng người.
Những yếu tố đòi hỏi phải có nếu muốn học múa quạt
Múa quạt chủ yếu dành cho phái nữ vì đòi hỏi nhiều yếu tố như sự dẻo dai mềm mại. Phía sau một bài múa hoàn thiện là biết bao công sức, mồ hôi tập luyện của các vũ công. Để có một buổi biểu diễn mãn nhãn người xem, ngoài âm thanh, ánh sáng, sắc màu hay trang phục thì kỹ năng của người múa cũng rất quan trọng.
Rất nhiều yếu tố khác nhau mà bạn cần quan tâm nếu muốn học và tập luyện bộ môn này. Để có thể tham gia vào đội hình múa nghiệp dư hay chuyên nghiệp, bạn cần luyện tập để có các kỹ năng như:
Kỹ năng đội nhóm
Kỹ năng đội nhóm là điều hết sức quan trọng mà bắt buộc bạn cần phải nhớ. Sự phối hợp nhịp nhàng mới có thể tạo được bài múa đẹp mắt và ấn tượng nhất. Khả năng di chuyển nhanh nhạy, linh hoạt để có thể kết hợp ăn ý với đồng đội sẽ giúp nghệ nhân hoàn thành buổi trình diễn của mình tốt nhất.
Cơ thể dẻo dai
Cơ thể của người biểu diễn sẽ cần có sức bền tốt, nhanh chóng thành thục với nhiều dáng, đội hình và động tác khác nhau. Bởi bản chất múa sử dụng quạt cần đa dạng các kỹ năng để tạo nên một bài mùa tuyệt vời và đặc sắc nhất. Các dáng múa sẽ thay đổi nhanh chóng các thao tác liên tục vì thế việc dẻo dai và bền bỉ là điều cần thiết.
Đôi tay điều khiển quạt phải dẻo và khỏe mạnh
Khi múa tay phải vận động nhiều như gập, vảy hoặc xoay…tốn rất nhiều sức lực khác nhau. Sức khỏe là điều quan trọng, đôi tay cũng cần thận dẻo đảm bảo thành thục tất cả các động tác một cách nhanh chóng. Đặc biệt khi xoay quạt sẽ cần rất nhiều kỹ năng khác nhau.
Gương mặt sáng và luôn tươi cười
Không chỉ trong múa mà trong bất kì bài biểu diễn nào, gương mặt rực rỡ đầy sức sống mới thu hút được nhiều ánh nhìn. Việc này sẽ giúp cho khán giả khi xem cũng cảm thấy vui vẻ, bài mùa có hồn hơn so với việc gương mặt ủ rũ và buồn rầu.
Kỹ năng học hỏi, tiếp thu
Kỹ năng tiếp theo mà nghệ nhân cần có đó chính là khả năng học hỏi và không ngừng tiếp thu kiến thức. Mỗi bài múa sẽ là một cách biểu diễn khác nhau nên việc kiên trì không ngại sai, ngại khó rất quan trọng. Người không có đủ kiên nhẫn sẽ không thể tiếp thu tất cả kiến thức như vậy rất khó bắt nhịp được cùng với các nghệ nhân khác
Bên cạnh các yêu cầu kể trên, kỹ năng điều khiển quạt, đóng mở quạt nhanh, chắc chắn cũng rất quan trọng. Để có thể theo đuổi bộ môn nghệ thuật này không có gì bằng sự tập luyện và kiên trì. Mặc dù yếu tố năng khiếu vẫn rất cần thiết nhưng không quan trọng bằng sự chăm chỉ và không ngừng tập luyện hàng ngày.
Cần làm gì để bảo tồn nghệ thuật múa quạt Việt Nam
Có thể thấy rằng múa quạt đang rất phổ biến ở Việt Nam được nhiều đối tượng khác nhau sử dụng. Không chỉ xuất hiện trong các buổi biểu diễn nghệ thuật, điệu múa này được xem là bộ môn được tập thường xuyên để tăng sức dẻo dai.
Để nghệ thuật múa được phát triển mở rộng và mạnh mẽ ở Việt Nam, trước hết cần có sự vào cuộc của các cấp, ban ngành đoàn thể, các trường học. Trong các chương trình nghệ thuật lớn nên xen kẽ tiết mục múa dân gian với các tiết mục nghệ thuật múa, hát hiện đại khác.
Trường học cũng nên giới thiệu cho học sinh để các cái nhìn sớm và rõ nét về các nghệ thuật dân tộc như múa quạt. Phạm vi tiếp cận càng lớn, càng có sức lan tỏa đến toàn cộng đồng. Hiện nay trong các buổi biểu diễn của nhà trường nhân ngày kỷ niệm hay khai giảng, bế giảng những tiết mục múa quạt đang xuất hiện khá nhiều.
Kết luận
Các điệu múa quạt không còn xa lạ với mỗi chúng ta. Làm thế nào để duy trì, phát huy và bảo tồn nó mới là quan trọng. Đây không chỉ là điệu múa truyền thống mà còn thể hiện được tinh thần đồng đội cũng như sự khéo léo của người phụ nữ. Hi vọng trong tương lai, nó sẽ có cơ hội được phát triển hơn nữa.
